A.Gj

Përveç që ta njeh, duhet edhe të di ta dëgjoj trupin e saj!

Ndryshimet e para, më të theksuara që ndikojnë në zhvillimin psikofiziologjik të fermës së re, janë paraqitja e gjinjëve, në fillim vetëm e majeve që pas disa viteve të arrijnë formën e tyre të plotë. Një vit nga kjo shenjë e parë në vaginë paraqiten qimet të cilat pas tre muajve e arrijnë madhësinë e plotë. Ndërsa qimet nën sqetulla paraqiten pas mestruacioneve të para. Kjo është shenjë e pubertetit te femrat. Për këto ndryshime përkujdesen hormonet estrogjeni dhe progesteroni që deri në atë faze janë si të "fjetura" - jo aktive. Ato hormone jo vetëm që e ndërrojnë pamjen e jashtme të një vajzës së re, po ndërrojnë edhe në brendësi - organet e saj. Menarha, si quhet ndryshe menstruacioni i parë, paraqitet diku mesatarisht në moshën 12 vjeçare, ndërsa zakonisht shfaqet rreth moshës 10-14 vjeç. Megjithkëtë do të kalojë edhe një kohë deri sa mestruacionet e marrin formën e tyre të vërtetë. Në fillim nuk janë të rregullta, vonohen apo "vijnë" të paktë në sasi e ndonjëherë edhe të "shumtë". Ç'do gjë është në rregull, por nëse cikli mestrual nuk rregullohet për disa vite, atëherë vajza e re duhet ta vizitoj gjinekologun. Me hulumtime speciale është e mundshme të vërtetohet se a ekziston ndonjë çrregullim hormonal!
Mirëmbajtja e drejtë e pastërtisë, është shumë me rëndësi për organet gjenitale të femrës. Mirëpo ndonjëherë me larje të tepërt dhe përdorime të sapuneve të dobëta, arrihen kundërefekte dhe më tepër bëhet dëm se dobi. Në këtë mënyrë prej paditurisë largohen edhe lëngjet (sekretimet) që e mbrojnë vaginën dhe oranet tjera gjenitale nga infeksionet. Mjafton që organet gjenitale t'i lajnë njëherë me ndnjë sapun të butë dhe t'i shpërlajnë me ujë të vakët edhe disa herë. Brendësinë e vaginës nuk preferohet ta shpërlajnë asnjëherë përderisa mjeku nuk ka këshilluar ashtu diçka. 

Dhimbja e barkut

Mestruacionet me dhimbje, që ndryshe në mjekësi quhen edhe dismenore janë tipike për kohën adoleshcente e deri në vitet e tridhjeta të jetës së femrës, atëherë kur organizmi mësohet me "kërcimet" hormonale. Kjo ndodh në rast më të mirë menjëherë pas lindjes së parë. Mirëpo te mestruacionet me dhimbje, shkaqet e dhimbjes janë të shumtë. Në të shumtën e rasteve fajet i ka prostalagina, materie që e shtynë vaginën të tkuret, mirëpo mund të jenë edhe si pasojë e mitrës jonormale. Sipas disa studimeve më të reja, dhimbjet lidhen edhe me Ngf, materie që mundësojnë mbijetimin e qelizave nervore, dhe nëse ka tepër materie të tillë, zvogëlohet pragu i tolerimit të dhimbjes.
Nuk bënë që assesi të harrohen edhe pasojat psiqike të dhimbjeve në mestruacione si p.sh. të rrefuzuarit e seksualitetit personal, të mospajtimi që jeni të lindur si femër si dhe fjalosjet e pazgjidhura familjare e shumë faktorë tjerë psikologjikë. Për tu liruar nga këto dhimbje të mestruacionjeve, më së miri është që në fazën akute të merret ndonje bar kundër spazmeve (shtrëngimeve). Mund t; ndihmoj edhe ndonjë pilulë kontraceptive me dozë të vogël hormonale. Kjo e pakëson dhimbjen për 80% ngase e zvogëlon jargun e endometriumit e me të edhe kontaksionet me dhimbje. Megjithkëtë, kur janë në pyetje barërat, më së miri është të konsultohet gjinekologu.

Takimi i parë me gjinekologun

Dashuria e parë, përvoja e parë seksuale detyrimisht ju shpiejnë edhe drejt takimit të parë me gjinekologun. Një vendim i këtillë nuk është i lehtë. Më së miri është që të bisedohet me mjekun haptazi pa turp për gjithçka që i intereson vajzës së re. 

Disa nga pyetjet më të shpeshta në lidhje me mestruacionet:

• Sa zgjasin mestruacionet normale?
Zakonisht ato zgjasin 4 - 6 ditë dhe humbja e gjakut është rreth 36 ml ( sa një filxhan kafeje). Humbjet normale të gjakut sillen rreth 10 dhe 200 ml. Nëse gjakderdhja është gjithnjë e madhe, më së miri është të këshilloheni me gjinekologun, ngase mund të paraqitet ndonjë anemi. Për të penguar aneminë, me siguri mjeku do t'ju këshillojë të përdorni preparate hekuri dhe vitamin B.

• A është i dëmshëm sporti në kohën e mestruacioneve?
Përkundrazi, është shumë i dobishëm. Aktiviteti fizik nxit krijimin e endorfinës, materie që e zvogëlon dhimbjen, e me këtë lirohen muskujt e barkut, shpindës, gjë që ato ditë janë të shtrënguara.

• Ç'ka duhet ngrënë në kohën e mestruacioneve?
Me gjakëderdhje, organizmi humb albuminet, lëngjet dhe hekurin, prandaj është me rëndësi të ushqyerit e mirë. Mirë është të hahet mish, vezë, prodhime qumështi, të hahet ushqim me albumine dhe të pihet shumë ujë. Janë të preferueshme lëngjet e pemëve sidomos nga argumet që përmbajnë vitamin C e cila ndihmon organizmit në thithjen e hekurit nga ushqimi.

• A mund të përdor tampone një vajzë virgjine?
Po, ngase cipa e virgjërisë (hymeni)nëpër të cilën rregullisht rrejdhin mestruacionet, është mjaft elastik dhe nuk e pengon vendosjen e tamponeve në vaginë.

• A mund të shkaktojnë dëme tamponet?
Nëse i përmbahet vajza rregullave dhe i ndërron, jo. Sipas disa studimevenë SHBA, tamponet janë të dobishme për shëndet si dhe për disponim të mirë të femrës gjat kohës së mestruacioneve.

• Kur është koha për pilula kontraceptive?
Paj, kur vjen koha e mardhënjeve të rregullta seksuale. Mund t'i përdorin edhe adoloshcentet nëse kanë marrëdhënje të rregullta seksuale. Kjo nuk ka pasoja të dëmshme, madje edhe i mjekon "puçërzat". Vetëm vajzat që vuajn nga epilepsia, apo që kanë probleme me veshkë, mëlqi si dhe çarkullim të gjakut nuk guxojnë t'i përdorin këto preparate. Për të gjithë femrat vlen rregulli: së pari duhet bërë analizën e gjakut e pastaj vje koha e këtyre preparateve.

Ç'ka nuk guxon të harroj femra

Që nga mosha 20 vjeçare, femra duhet regulisht ta vizitoj gjinekologun. Me këtë mund t'i shmanget shumë sëmundjeve. Ja çka nuk guxon të harroj një femër:
-Vizita gjinekologut, është mirë të kryhet një herë në vit, në kohën mes dy mestruacioneve. Gjatë secilës vizitë duhet kontrolluaredhe gjendjen e gjinjëve. Një herë në dy vjet duhet bërë ultrazërin e abdomenit për konstatuar strukturën e mitrës, të vezoreve dhe të zbulohen trashjet eventuale të indeve të cilat mund t'i mos i diktoj mjeku gjatë kontrollit rutinor.
-Papa testi, është ekzaminimi i qafës së mitrës në mënyrë që të zbulohen tumoret e hershme.Me ndihmën e shkopit, gjinekologu, pa dhimbje merr sekrecionin e mitrës dhe më vonë me analizë laboratorike vërtetohet se a ekziston apo jo ndezja e ndonjë qelize jonormale. Papa-tetin është mirë ta bëjnë femrat një herë në vit.
-Vet-shikimi i gjinjëve, preferohet një herë në muaj ta bëjnë femrat këtë. Një javë pas mestruacioneve dhe kjo shërben për të zbuluar ndonjë gungëz të vogël nën lëkurë të gjiut. Në të shumtën e rasteve gungëzat nuk janë të rezikshme, por mjafton si shenjë alarmi që ta vizitoni specialistin. Si bëhet kjo? Qëndroni në këmbë, dhe ngriteni dorën lartë. Me dorën tjetër prekeni me mesin e gishtërinjëve gjiun përreth. Vazhdoni njëjtë edhe me gjiun tjetër. Për më tepër lexoni duke në temën gjinjët. Gjinjtë e shëndoshë kanë konzistencë homogjene. Nëse vetëm dyshoni diçka, menjëherë duhet ta vizitoni gjinekologun.

...vazhdon në numrin tjetër

SI TA MPOSHTNI PAGJUMËSINË
	Shtype këtë faqe
Njeriu kalon një të tretën e jetës duke fjetur, edhepse askush nuk e di se ç'është gjumi. E kemi të njohur se gjumi është shprehi dhe gjendje e pushimit gjatë së cilës natyra e ripërtërinë organizmin e shpenzuar, por nuk e dijmë se sa orë gjumë i nevojiten secilit individ. Poashtu nuk e dijmë as se a na duhet medoemos që të flejmë..
A jeni ndoshta njëri nga ata të cilin e brengos fakti se nuk mund të flejë? Nëse është kështu, me siguri do t'ju interesoj rasti i avokatit të njohur amerikan, Semjuel Antermajerit, i cili kurrë nuk kishte fjetur për qejfi. Antermajerin, që nga rinia e hershme e mundonin dy çrregullime: astma dhe pagjumësia. Pasi që asnjëra nga ato nuk mund të shërohej, ai vendosi që të dyja t'i pranojë, gjatë së cilës pagjumësinë e shndërroi në pëparësi të vetin. Kohën e lirë, të cilën për shkak të pagjumësisë e kishte të tepërt, e përdorte për të mësuar, prandaj në afat rekord dhe me nota më të mira diplomoi në fakultetin e drejtësisë në Nju-Jork. Nuk brengosej për shkak të pagjumësisë, ngase besonte se për organizmin e tij brengoset natyra. Vërtet, krahas sasisë minimale të gjumit, Antermajeri ishte i shëndosh si thana dhe posedonte energji fantastike. Në moshën njëzet e shtatë vjeçare, u bë, tashmë avokat i njohur i Nju-Jorkut dhe fitonte shtatëdhjetmijë dollarë në vit, gjë që për atë kohë ishte diçka shumë më e madhe se një shumë e bukur e parave. E përjetoi të tetëdhjetën, dhe kurrë në jetë nuk vuajti nga asnjë sëmundje - përpos, natyrisht, prej astmës dhe pagjumësisë. Njeriu kalon një të tretën e jetës duke fjetur, edhepse askush nuk e di se ç'është gjumi. E kemi të njohur se gjumi është shprehi dhe gjendje e pushimit gjatë së cilës natyra e ripërtërinë organizmin e shpenzuar, por nuk e dijmë se sa orë gjumë i nevojiten secilit individ. Poashtu nuk e dijmë as se a na duhet medoemos që të flejmë. Ndoshta kjo Ju tingëllon ngapak pabesueshëm, por rastet nga praktika mjekësore tregojnë se ka njerëz që kanë vazhduar të jetojnë krahas periudhave të gjata të mosfjetjes... Hungarezi Paul Kerni, në luftën e parë botërore plagoset në kokë. Pas operimit, pasi që u mjekua, u konstatua se Kerni kishte humbur aftësinë e të fjeturit. Edhepse mjekët përpiqeshin që në të gjitha mënyrat e mundshme ta vendosnin në gjumë - përdornin mjete për gjumë, narkotikë si dhe hipnozën - pa marë parasysh, Kerni mbeti i zgjuar. Mjekët më në fund hjekën dorë nga ai dhe prognozuan se së shpejti ka për të vdekur, por Kerni të gjithë i mashtroi: me vite të tëra jetonte pa gjumë, dhe pushonte duke u shtrirë me sy të mbyllur. Disa njerëzve i është e nevojshme më shumë, ndërsa të tjerëve më pak gjumë. Toskanini, për shembull, flente vetëm pesë orë, ndërsa Kalvin Kulixhi nga dhjetë, që do të thotë se Toskanini ka fjetur për një të pestën, ndërsa Kulini gati gjysmën e etapës jetësore. Shqetësimi për shkak të pagjumësisë është më i dëmshëm për organizmin se vet pagjumësia. Rasti i nxënëses sime Ajre Sendner, bukur e ilustronë theksimin e përmendur. Ja tregimi i saj: "Para se të punësohesha, fleja si top. Kurrfarë zhurme në botë nuk mund t'më zgjonte. Për këtë dhe filluan problemet e mia. Më duheshte, njëmend, të zgjohem në mëngjes, që të mund të mbërija me kohë në punë. Nga frika se nuk do ta dëgjojë cingërimën e orës, për çdo orë zgjohesha nga gjumi dhe e hedhja shikimin në orën. Së shpejti gjumi m'u çrregullua. Endesha nëpër shtëpi e dëshpëruar për atë që nuk mund të flej, dhe fillova me seriozitet të mendojë për vetvrasje, ngase vdekja më dukeshte zgjidhje e vetme nga ajo situatë. Kjo gjendje zgjati plotë dy muaj, përderisa më në fund iu drejtova mjekut. "S'mund t'Ju ndihmojë", më tha ai, "ngase vet jeni shkaktare e pagjumësisë suaj. Mundem vetëm t'Ju këshilloj të ndaleni së shqetësuari për shkak të pagjumësisë. Në mbrëmje, normalisht shtrihuni në shtrat dhe paraqituni gjoja se as që brengoseni se a do të fleni apo jo. Mbani sytë mbyllur dhe përsëritni në vete: Përderisa qetë shtrihem, nuk është me rëndësi se a do të flejë. E di gjithsesi se do të pushojë". E dëgjova këshillën e tij dhe pas dy jave fillova normalisht të flej. Për më pak se një muaj m'u kthye shprehia ime e vjetër e gjumit të fortë tetëorësh, dhe herët në mëngjes zgjimi më nuk më paraqiste kurrfarë vështërsie. Arju Sandersin, pra, nuk e mundonte pagjumësia, por brenga pse nuk mund të flej.  Dr. Natanijel Klajtmani, profesor i universitetit të Çikagos dhe mjeshtër për problemin e pagjumësisë, thotë se askush s'ka vdekur nga pagjumësia. Ajo që rraskapit njerëzit që nuk mund të flejnë, nuk është aq fort pagjumësia. I brengosur, njeriu më lehtë rraskapitet dhe bëhet më pak rezistues ndaj sëmundjeve të llojllojshme. Dr. Klajtmani njëkohësisht thekson se njerëzit që vuajnë nga pagjumësia, flejnë shumë më tepër se që mendojnë. Njeriu që është i gatshëm të betohet, se mbrëmjen e kaluar fare s'ka mundur t'i mbyllë sytë, me siguri - duke mos ditur - ka fjetur disa orë. Këtë e vërtetojnë edhe disa raste të "mosfjetësve" të njohur, që me metoda shkencore është vërtetuar se flejnë sikur topa, dhe, kërhasin aq shumë sa që nuk i lënë të tjerët të flejnë qetë! Kushti i parë për gjumë të natës është ndjenja e sigurisë. Te njerëzit religjiozë, lutja është sedativ më i mirë, ndërsa ata që nuk janë religjiozë duhet të shërbehen me sedative tjera. Një nga mënyrat më të mira janë ushtrimet e frymëmarrjes dhe relaksimi. Dr. Dejvid Finku thekson se, duhet "të bisedohet" me trupin personal. Sipas mendimit të tij, fjalët paraqesin çelës për gjitha llojet e hipnozës; dhe për këtë, kur njeriu nuk mund të flej, për arsye ka atë se "e nxit " trupin e tij që t'mos flej. Kësaj mund t'i dalim në ndihmë, në atë mënyrë, duke e "dehipnotizuar", pra, duke "biseduar" me muskujt e trupit personal. Për shembull, kështu: Çlirohu, relaksohu, zbutu, thellohu në gjumë... E kemi të njohur, natyrisht se, truri dhe nervat nuk mund të çlirohen nëse muskujt janë të shtrënguar, dhe për këtë, nëse dëshirojmë të ëndërrojmë, na duhet të fillojmë që nga muskujt. Dr. Finku na këshillon që të vendosim jastëkun nën gjunjë, që të mund t'i zbusim muskujt e tendosura të këmbëve, dhe nën duar të vendosim dy jastuqe të vogla. Atëherë fillon "biseda" me muskujt. Fillojmë nga shputat, nëpër këmbë, bark, gjoks, duar, supe dhe qafë, dhe mbarojmë me nofullat dhe sytë. Dhe ëndërra na kaplonë, para se të kuptojmë se ç'po ndodh me ne. Ky ushtrim mund t'ua preferoj të gjithëve, pasi që edhe vet jam bindur në efektshmërinë e tij. Njëkohësisht Ju këshillojë ta gjeni librin e mrekullueshëm të Dr. Finkut Çlirimi nga tendosja nervore, e cila sipas mendimit tim është e shkruar në mënyrë tejet interesante, dhe mund të shërbej si këshillues i shkëlqyeshëm për ata që vuajn nga pagjumësia. Ilaç tjetër i mrekullueshëm kundër pagjumësisë është rraskapitja fizike. Pa marë parasysh punën fizike me çka merreni, me rëndime apo me sport, para gjumit, me siguri do t'Ju ndihmonë që të fleni qetë. Natyra, njëmend, na detyron të flejmë kur jemi të rraskapitur fizikisht, prandaj nuk janë të rralla disa raste të njerëzve që kanë fjetur - duke ecur! Dr. Foster Kenedi, më tregoi se në luftën e parë botërore kishte rast të shihte ushtarët që nga rraskapitja rrëzoheshin në tokë dhe binin në gjumë aq të thellë, sa që dukej se ishin në gjendje komatoze. Nuk zgjoheshin as kur ndokush përpiqej që me dhunë t'ua hapë sytë. Dr. Kenedi thotë se kishte konstatuar me atë rast që bebëzat në gjumë lëvizin lartë, që do të thotë se "plotësisht" largohen nën kapakë të syve. "Pasi që edhe vet kisha problem me të fjeturit, fillova që nën kapakë "ti tërheqë" bebëzat, me vetëdije, gjatë së cilës, vetëm për disa çaste bëhesha i përgjumur dhe thellohesha në ëndërr. Është fjala për refleksin automatik, mbi të cilën nuk kemi kurrfarë kontrolli." Nëse pra, dëshironi të ndaleni së brengosuri për shkak të pagjumësisë, përmbajuni këtyre rregullave: 1. Nëse nuk mundeni të fleni, zgjohuni dhe argëtohuni me ndonjë libër apo me ndonjë tjetër punë, gjersa t'mos Ju pushtojë gjumi. 2. Mbani mend se askush kurrë s'ka vdekur për shkak të pagjumësisë. Nevrikosja për shkak të pagjumësisë është më shkatërruese për organizmin, se vet pagjumësia. 3. Mësohuni të çliroheni. Përdorni ushtrimet e frymëmarrjes dhe relaksimit. 4. Lodheni organizmin gjatë ditës, e në veçanti para fjetjes. Merruni me ndonjë sport apo punë më të rëndë fizike. Mbani mend se, në trupin e shëndoshë të lodhur, gjumi vjenë vetvetiu.